W ostatnich dniach wszystkie massmedia obiegły tragiczne zdjęcia z tragicznych wydarzeń w USA. Aż w sześciu stanach miały miejsce potężne trąby powietrzne, które wprost usunęły z powierzchni ziemi całe tereny miejskie. Szacuje się, że w wyniku ogromnej mocy trzydziestu tornad, które szalały na obszarze przede wszystkim stanu Kentucky mogło zginąć ponad 100 osób, a ilość rannych obliczana jest na blisko tysiąc. Przeszło pięćset tysięcy osób zostało pozbawionych dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało definitywnie zrównane z ziemią. Zniszczone zostały szkoły, domy, fabryki i magazyny. Został ledwie gruz. Choć jeszcze trwają czynności ratunkowe i eliminowanie strat, ciąg tornad, które przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została ogłoszona przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.
Co skutkuje tym, że w nowoczesnym państwie z świetnym systemem ostrzegawczym, z pełną gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak wielkiej katastrofy? Dlaczego człowiek, mimo technologii, w dalszym ciągu przegrywa z przyrodą? Żeby odpowiedzieć sobie na to pytanie, należy nade wszystko pojąć, czym jest tornado.
Każdy z nas raczej widział zdjęcie czy też video przedstawiające trąbę powietrzną. To taka wertykalna, obracająca się kolumna lejkowata, która ma naraz kontakt z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada występują na niemalże każdym kontynencie (z wyjątkiem Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Jednak terenem, na którym zjawiska te przebiegają zazwyczaj, jest obszar Stanów Zjednoczonych. Weług ostatnich pomiarów dochodzi tam do blisko 1200 tornad w ciągu roku, najczęściej w okresie letnim. Ale w obrębie środkowych stanów trąby powietrzne pojawiają się także w miesiączkach zimowych, gdy dochodzi do cieplejszych temperatur. Dla zestawienia dane europejskie odnotowują statystycznie około 400 takich zjawisk.
Skąd się bierze tornado, co je napędza? Możemy sobie odpowiedzieć na to zapytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego obwodu zwanego kolokwialnie Aleją tornad. To centralny okręg kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Nieraz kategoryzuje się do niej również Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna i Ohio.
Na terenie tych stanów występuje nadzwyczajnie duża ilość trąb powietrznych. Spowodowane jest to tym, że w centralnym miejscu ciepłe masy powietrza napływające z Zatoki Meksykańskiej spotkają się z zimnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam tworzy się mocny prąd wstępujący. wznosi on ogromną chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają raptownie rotować i tak powstaje mezocyklon.
Intensywność tornado może posiadać przeróżną skalę zniszczenia, do jej nazwania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które zrobiły tak wielkich okropnych następstw w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach tym samym pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, ranga F6 jest wręcz straszliwy i oceniany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla zestawienia trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przekraczają zwykle siły F3, powstają na ogół w okolicy Holandii i Wielkiej Brytanii. W Polsce są to zwykle krótkie zjawiska w terenie Pomorza, Parku Sowińskiego i na liniach - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, przez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.
do dziś uznaje się, że najogromniejszym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut poczyniło zniszczeń na 40 milionów dolarów. Zaś najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego potęga opisywana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zakres były przyczyną śmierci aż 695 osób.
Zwiększająca się liczba i siła tornad, pojawiających się również w miesiącach zimowych skłania klimatologów do podejmowania badań nad ich przyczynami. Z jakiego powodu potęga tornad jest tak zadziwiająco ogromna, co powoduje, że tworzą się tak ekspresowo i raptownie. Niesłychanie rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, dobre procedury postępowania podczas trąby powietrznej, wciąż jednak są niewystarczające. Do dzisiaj bowiem nie ma kompletnej wiedzy odnośnie dogłębnego procesu kształtowania się trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą nieprzerwaną obserwację pogody i analizują zagrożenie wystąpienia zjawiska na podstawie ustalenia warunków sprzyjających zaistnieniu tornada. Korzystają z zaawansowanych modeli numerycznych, które sporządzają dane wysyłane ze specjalnych tzw. balonów meteorologicznych, z samolotów, z satelity i naziemnych stacji meteorologicznych.
